Phát huy vai trò, trách nhiệm của đảng viên nhằm nâng cao chất lượng thẩm tra các dự thảo nghị quyết trình tại kỳ họp HĐND tỉnh

Nghị quyết của HĐND tỉnh là văn bản pháp lý quan trọng, nhằm cụ thể hóa chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, là căn cứ để UBND tỉnh và các cơ quan liên quan ban hành các quyết định trong chỉ đạo, điều hành phát triển kinh tế - xã hội. Vì vậy, việc nâng cao chất lượng, hiệu quả ban hành Nghị quyết của HĐND tỉnh luôn là đòi hỏi được đặt ra, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn phong phú của đời sống xã hội, đảm bảo các quy định của pháp luật và điều kiện thực tế của địa phương.

Theo quy định của Luật tổ chức chính quyền địa phương năm 2015: HĐND có thẩm quyền quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy tiềm năng, lợi thế của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế - xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh. Để HĐND đảm bảo được thực quyền và nâng cao chất lượng trong các quyết định liên quan đến kinh tế - xã hội, tài chính, ngân sách… thì báo cáo thẩm tra của Ban HĐND có ý nghĩa quan trọng, là một “kênh thông tin” cần thiết giúp HĐND nắm rõ nội dung để thảo luận, quyết định các vấn đề sát thực và có tính khả thi cao. Thực tế trên đòi hỏi quy trình thẩm tra phải khoa học, khách quan, chính xác, thể hiện chính kiến và tính phản biện cao.

Thời gian qua, thực hiện sự phân công của Thường trực HĐND tỉnh tại các kỳ họp HĐND tỉnh, Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh thường phải tiến hành thẩm tra để trình HĐND tỉnh xem xét thông qua khoảng 10 – 15 dự thảo nghị quyết. Để có cơ sở đưa ra nhận định, thẩm tra có tính phản biện, Ban đặc biệt chú trọng khâu thu thập cơ sở dữ liệu, thông tin qua báo cáo, kết quả làm việc với các cơ quan, đơn vị, ý kiến phản hồi của cử tri, nhân dân thông qua các đợt giám sát, khảo sát, các cuộc tiếp xúc cử tri. Từ thông tin thu thập, đối chiếu quy định pháp luật, số liệu qua các năm để so sánh, nhận định, phân tích ưu khuyết điểm của từng phương án, giúp các đại biểu HĐND tỉnh có thể nhìn nhận toàn diện, nhiều chiều và đánh giá sâu về các vấn đề được thảo luận để đưa ra phương án tối ưu. Đơn cử như trong thẩm tra quyết toán ngân sách, Ban Kinh tế - Ngân sách xác định quyết toán ngân sách là bức tranh phản chiếu thực chất hiệu quả quá trình quản lý, sử dụng ngân sách của một cấp chính quyền, là cơ sở và căn cứ để phân bổ ngân sách năm sau cho phù hợp hơn, gắn với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, tập trung nguồn lực cho lĩnh vực có tính đột phá, chiến lược, hạn chế tình trạng đầu tư dàn trải, phân tán nguồn lực, gây lãng phí, khó kiểm soát, thất thoát NSNN. Do vậy, để giúp đại biểu có cơ sở xem xét thông qua nội dung quyết toán ngân sách, Ban Kinh tế - Ngân sách chú trọng khâu lập cơ sở dữ liệu về số liệu ngân sách qua các năm để có bước so sánh, đối chiếu. Đồng thời, giữ mối quan hệ chặt chẽ với cơ quan kiểm toán trong giám sát ngân sách, phối hợp lựa chọn nội dung, chương trình giám sát cho phù hợp để tạo cộng hưởng, cùng với thông tin thu thập từ hoạt động giám sát, kết hợp với báo cáo kết luận đoàn kiểm toán và những thông tin từ cuộc làm việc với kiểm toán để xây dựng báo cáo thẩm tra quyết toán ngân sách có chất lượng, chỉ rõ ra hạn chế trong quá trình chấp hành ngân sách, lập lại kỷ cương kỷ luật trong quản lý, sử dụng ngân sách.

Ngoài lĩnh vực tài chính ngân sách, Ban Kinh tế - Ngân sách cũng đã thể hiện khá tốt vai trò của mình trong tham mưu Thường trực HĐND tỉnh, HĐND tỉnh xem xét, quyết nghị nhiều chủ trương, giải pháp nâng cao chất lượng công tác quản lý đầu tư công, đất đai, tài nguyên khoáng sản... Các nghị quyết của HĐND tỉnh ban hành trên lĩnh vực Kinh tế - Ngân sách đảm bảo đúng quy trình, thủ tục và thẩm quyền theo quy định của pháp luật. Có những nghị quyết được triển khai trong nhiều năm, mang lại hiệu quả như: Nghị quyết về phân cấp nguồn thu nhiệm vụ chi và định mức chi thường xuyên ngân sách các cấp, năm đầu của thời kỳ ổn định ngân sách; các nghị quyết liên quan đến cơ chế, chính sách thu hút đầu tư lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn; tiêu chí định mức cho chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng Nông thôn mới và giảm nghèo bền vững…

Bên cạnh những kết quả đạt được, vẫn còn một số hạn chế: Thể thức văn bản của nghị quyết có lúc còn chưa được quan tâm đúng mức. Đối với những nghị quyết quy định cơ chế đặc thù của tỉnh, phần chế tài về cơ bản chưa được đề cập một cách tương xứng, nên đôi lúc còn khó khăn trong việc xem xét, xử lý khi có vi phạm. Có nghị quyết ban hành chưa sát thực tế nên khi thực hiện còn gặp vướng mắc, phải bổ sung, sửa đổi sau khi ban hành.

Nhằm nâng cao chất lượng các báo cáo thẩm tra các dự thảo nghị quyết trình kỳ họp HĐND tỉnh, trong thời gian đến cần quan tâm một số nội dung sau:

Một là, tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Chi bộ đối với từng đảng viên giữ vị trí lãnh đạo và bộ phận chuyên môn phục vụ trong hoạt động thẩm tra của Ban HĐND tỉnh. Đồng thời, không ngừng phát huy vai trò, trách nhiệm của đảng viên, vì vai trò của từng đảng viên làm nên vai trò của tổ chức Đảng. Mỗi đảng viên phải luôn đổi mới và nâng cao năng lực trình độ chuyên môn, tính khoa học, hợp lý trong tham mưu thẩm tra báo cáo, tờ trình, đảm bảo đúng, trúng nội dung, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Đây là điều kiện hết sức cần thiết để nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban HĐND.

Hai là, cấp ủy phải phát huy vai trò đội ngũ cán bộ chủ chốt, là những người có vai trò nắm tình hình thực tiễn ở địa phương để đề ra các giải pháp, biện pháp đúng đắn, thiết thực, phù hợp, có tính chất quyết định tổ chức, triển khai thực hiện nhiệm vụ. Vì vậy, đội ngũ cán bộ chủ chốt phải thực sự là hạt nhân xây dựng sự đoàn kết, thống nhất trên cơ sở vì nhiệm vụ chung của Ban. Là tấm gương về đạo đức, lối sống, ý thức tổ chức kỷ luật, năng lực chuyên môn công tác, tinh thần trách nhiệm với công việc; thể hiện rõ vai trò cá nhân dưới sự lãnh đạo của tập thể, có uy tín và được tập thể tin cậy, tạo ra môi trường công tác dân chủ, công khai, minh bạch để thực hiện nhiệm vụ được giao.

Ba là, phát huy tính tiên phong, gương mẫu, nâng cao trách nhiệm của từng đảng viên tham gia ngay từ đầu quá trình xây dựng nghị quyết để phục vụ công tác thẩm tra.

Theo Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, muốn trình HĐND tỉnh ban hành một nghị quyết quy phạm pháp luật, phải tiến hành theo 2 bước: Đề nghị xây dựng nghị quyết và soạn thảo, ban hành nghị quyết. Đây là quy định mới để HĐND tham gia ngay từ đầu trong quá trình xây dựng nghị quyết. Vì vậy, khi tham mưu cho Thường trực HĐND tỉnh xem xét quyết định nội dung xây dựng nghị quyết, Ban HĐND tỉnh phải tham gia ngay từ đầu trong các khâu của quá trình xây dựng nghị quyết, yêu cầu cơ quan chuyên môn chuẩn bị đầy đủ hồ sơ đề nghị xây dựng nghị quyết theo quy định tại điều 117 Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật, trong đó lưu ý đến việc lấy ý kiến các cơ quan, tổ chức có liên quan, đối tượng tác động trực tiếp của chính sách, nội dung đánh giá tác động của chính sách và thực trạng các vấn đề liên quan đến chính sách.

Trên cơ sở đó, có thể tham gia trực tiếp hoặc định hướng về đề cương dự thảo nghị quyết. Điều này rất hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng các báo cáo thẩm tra. Quá trình thẩm tra nếu thấy chưa đảm bảo yêu cầu, các vấn đề quan trọng còn có các quan điểm trái ngược nhau, nên đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu cho phù hợp hoặc có thể đề xuất Thường trực tổ chức cuộc họp với UBND tỉnh và các sở, ngành liên quan giải trình làm rõ để xem xét. Không nên trình kỳ họp những nội dung chưa đạt thống nhất cao, để tránh lãng phí nguồn lực khi các dự thảo nghị quyết đã thực hiện xong các bước theo quy định, nhưng đến khi thẩm tra lại đề xuất chưa thông qua, do chưa đủ cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn.

Thứ tư, để chuẩn bị cho thẩm tra, lãnh đạo Ban và bộ phận tham mưu trực tiếp phải thường xuyên cập nhật thông tin qua các cuộc tiếp xúc cử tri, phương tiện thông tin đại chúng.... những vấn đề quan trọng có thể tham vấn ý kiến của những người am hiểu trên lĩnh vực đó, khảo sát tình hình thực tế, thu thập thông tin về những nội dung liên quan. Do đặc thù của một số nghị quyết như về phân bổ ngân sách và vốn đầu tư công, quyết toán ngân sách bao giờ cũng gồm nhiều biểu mẫu và báo cáo thuyết minh. Vì thế cần rèn luyện kỹ năng đọc báo cáo tài chính, không nhất thiết phải xem xét toàn bộ, chỉ cần tra soát tổng số và một số chỉ tiêu quan trọng hoặc những số liệu có nghi vấn, chưa đủ độ tin cậy để đối chiếu với các quy định liên quan. Khi xem xét báo cáo thuyết minh cần đối chiếu với số liệu của các biểu mẫu nhằm bảo đảm tính thống nhất về số liệu trong các báo cáo.

Năm là, tổ chức thẩm tra kỹ lưỡng và xây dựng báo cáo thẩm tra chất lượng. Trong quá trình tổ chức hội nghị thẩm tra, lãnh đạo Ban phải nghiên cứu, gợi mở và nêu được những vấn đề bất hợp lý, không khả thi, trái quy định pháp luật, ngăn chặn tình trạng ban hành chính sách làm lợi cho lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm.

Báo cáo thẩm tra của Ban HĐND không chỉ là bản thuyết minh làm rõ các dự thảo nghị quyết mà phải là bản “kiểm định” chất lượng của các dự thảo Nghị quyết trên cơ sở nghiên cứu, giám sát, tiếp xúc cử tri, thu thập thông tin... Vì vậy, nội dung báo cáo thẩm tra cần thể hiện rõ được ý kiến của Ban về các vấn đề như cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, những tác động, hiệu quả đến nền kinh tế; sự phù hợp với điều kiện thực tế của địa phương; tính khả thi… kết luận của thẩm tra phải cụ thể, rõ ràng về những vấn đề trọng tâm để cung cấp thông tin cho đại biểu xem xét, thảo luận và đề xuất được nhiều giải pháp làm cơ sở cho HĐND quyết nghị.