Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (sửa đổi) là 01 trong 04 Dự án Luật đang được Quốc hội xem xét, quyết định tại kỳ họp bất thường thứ 9. Qua tiếp cận nội dung Dự thảo Luật cho thấy, ngoài việc khẳng định cấp chính quyền địa phương gồm có Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, trừ trường hợp cụ thể Quốc hội quy định không phải là cấp chính quyền địa phương thì Dự thảo Luật đã đề cập một số quy định mới về thẩm quyền HĐND cấp huyện so với luật hiện hành. Điều này là cần thiết nhằm phát huy vị trí, vai trò, trách nhiệm của thiết chế dân chủ đại diện ở cấp huyện.
Thẩm quyền quyết định chính sách
Điểm b khoản 1 Điều 19 Dự thảo Luật đề cập HĐND huyện “Quyết định chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và các ngành, lĩnh vực trên địa bàn huyện theo quy định của pháp luật”. Đối với HĐND thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương thì có thêm thẩm quyền “Quyết định cơ chế, chính sách, biện pháp để phát triển đô thị, hạ tầng đô thị trên địa bàn theo quy định của pháp luật”.
Như vậy, so với luật hiện hành thì thẩm quyền HĐND cấp huyện đã được mở rộng. Và quy định này là cần thiết, phúc đáp kiến nghị từ thực tiễn đã được các địa phương đề xuất trong quá trình thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2019. Tuy nhiên, việc mở rộng thẩm quyền “quyết định cơ chế, chính sách” trong Dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương cần được nghiên cứu, xem xét phù hợp với thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật được nêu tại Dự thảo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng được Quốc hội thảo luận, quyết định tại kỳ họp này, đảm bảo các quy định được thống nhất, đồng bộ.
Quyết định nhiều vấn đề về tổ chức, biên chế
Cũng tương đồng như cấp tỉnh, điểm đ, khoản 1 Điều 19 đề cập thẩm quyền HĐND cấp huyện “Quyết định thành lập và quy định nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức các Ban của Hội đồng nhân dân cấp mình; quyết định các đại biểu hoạt động chuyên trách, số lượng thành viên các Ban của Hội đồng nhân dân cấp mình theo quy định của cơ quan có thẩm quyền”.
Tiếp đến, HĐND cấp huyện còn được giao thẩm quyền quyết định “biên chế công chức trong các cơ quan của chính quyền địa phương cấp mình và cấp xã trực thuộc, số lượng người làm việc trong các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc phạm vi quản lý theo chỉ tiêu biên chế được cấp có thẩm quyền giao; quyết định cụ thể số lượng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố theo quy định của cơ quan có thẩm quyền”. Các quy định hiện hành về quản lý biên chế công chức, viên chức, người hoạt động không chuyên trách cấp xã quy định, sau khi HĐND tỉnh giao tổng số biên chế, Chủ tịch UBND cấp huyện sẽ phân bổ cụ thể. Theo Dự thảo này thì thẩm quyền “phân bổ biên chế” được dịch chuyển từ “Chủ tịch UBND cấp huyện” sang “HĐND huyện”.
Ngoài ra, Dự thảo Luật còn đề cập thẩm quyền HĐND cấp huyện trong việc “Quyết định thành lập, sắp xếp, giải thể, đặt tên, đổi tên thôn, tổ dân phố theo quy định của pháp luật” trong khi luật hiện hành quy định nội dung này thuộc thẩm quyền HĐND cấp tỉnh.
Từ thực tế thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2019 đã được đánh giá, tổng kết việc quy định mới một số thẩm quyền HĐND cấp huyện như Dự thảo luật là rất cần thiết và phù hợp, đảm bảo phát huy vai trò cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu bổ sung quy định thẩm quyền HĐND cấp huyện trong việc “đặt tên, đổi tên đường, phố, quảng trường, công trình công cộng ở địa phương” thay vì vẫn quy định thuộc thẩm quyền HĐND cấp tỉnh (điểm l, khoản 1 Điều 16 Dự thảo Luật) để thuận lợi hơn, giảm các công việc sự vụ phải trình HĐND cấp tỉnh.