Trang chủ > Diễn đàn của đại biểu
Bài 1: Quan điểm về vai trò của khoa học - công nghệ trong phát triển đất nước và những thành tựu thời gian qua
Ngày đăng:
16:58 | 19/02/2025
Theo xu thế toàn cầu hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao cùng với khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành yếu tố đầu vào quan trọng nhất của lực lượng sản xuất hiện đại, là “chìa khóa” quyết định tốc độ, chất lượng phát triển của các quốc gia và nền kinh tế
Nghị quyết 57-NQ/TW - Đột phá chiến lược đưa đất nước phát triển trong giai đoạn mới
Theo xu thế toàn cầu hiện nay, nguồn nhân lực chất lượng cao cùng với khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo trở thành yếu tố đầu vào quan trọng nhất của lực lượng sản xuất hiện đại, là “chìa khóa” quyết định tốc độ, chất lượng phát triển của các quốc gia và nền kinh tế. Đảng và Nhà nước ta luôn coi trọng vai trò của khoa học - công nghệ trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và sự ra đời của của Nghị quyết 57-NQ/TW được xem là đột phá chiến lược đưa đất nước phát triển trong giai đoạn mới.
Bài 1: Quan điểm về vai trò của khoa học - công nghệ trong phát triển đất nước và những thành tựu thời gian qua
Quan điểm xuyên suốt của Đảng, Nhà nước về vai trò của khoa học - công nghệ
Cách đây gần hai thế kỷ, trong bộ Tư bản, Karl Marx đã nhận định khoa học sẽ trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp :“Sự phát triển của tư bản cố định là chỉ số cho thấy tri thức xã hội phổ biến đã chuyển hóa đến mức độ nào đó thành lực lượng sản xuất trực tiếp” và dự báo theo đà phát triển của đại công nghiệp, việc tạo ra của cải ít phụ thuộc vào thời gian lao động và số lượng lao động đã chi phí mà chúng phụ thuộc vào trình độ chung của khoa học và tiến bộ kỹ thuật, hay là phụ thuộc vào việc ứng dụng khoa học trong sản xuất. Thực tế đã chứng minh nhận định và dự báo này hoàn toàn chính xác. Ngày nay, sự phát triển của một quốc gia hay một doanh nghiệp gần như được quyết định bởi sự áp dụng sự tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào quản lý, sản xuất.
Đối với Việt Nam, vai trò của khoa học - công nghệ trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước luôn được Đảng và Nhà nước ta coi trọng. Văn kiện Đại hội XII của Đảng xác định nhiệm vụ :"Phát triển mạnh mẽ khoa học, công nghệ, làm cho khoa học, công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, bảo đảm quốc phòng, an ninh". Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng một lần nữa khẳng định :"thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững".
Quan điểm chỉ đạo nhất quán của Đảng đã định hướng, tạo điều kiện để phát triển khoa học - công nghệ
Quan điểm đó được thể chế hóa trong Hiến pháp (văn bản pháp lý cao nhất của một quốc gia). Hiến pháp năm 1992 ghi rõ :"Khoa học và công nghệ giữ vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước" (Điều 37). Nội dung này được bổ sung trong Hiến pháp 2013 nhằm nâng tầm quan trọng, vai trò của khoa học - công nghệ :“Phát triển khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, giữ vai trò then chốt trong sự nghiệp phát triển kinh tế-xã hội của đất nước”. (Điều 62).
Những quan điểm đó là căn cứ quan trọng để lĩnh vực khoa học - công nghệ xây dựng và triển khai các nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian qua như: Chiến lược phát triển khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021 - 2030, Luật Sở hữu trí tuệ, Đề án quy hoạch tổ chức mạng lưới khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo công lập giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, các văn bản chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương và địa phương nhằm phát triển và ứng dụng khoa học - công nghệ vào công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
Khoa học - công nghệ đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế-xã hội
Những năm gần đây, khoa học công nghệ của Việt Nam có nhiều tiến bộ, đạt được những thành tựu quan trọng, đóng góp đáng kể cho tăng trưởng và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Việt Nam đã đạt kết quả trong việc tiếp cận với kiến thức khoa học công nghệ của thế giới và hòa nhập vào các chuỗi giá trị toàn cầu, tạo điều kiện cho việc trao đổi tri thức hiệu quả. Có thể điểm qua những thành tựu nổi bật để minh chứng cho những đóng góp quan trọng của khoa học - công nghệ vào thành tựu phát triển chung của đất nước:
Khoa học - công nghệ ứng dụng thể hiện những bước tiến rõ nét về trình độ công nghệ. Chỉ số đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng tăng từ 33,6% bình quân giai đoạn 2011 - 2015 lên 45,2% giai đoạn 2016 - 2020. Khoa học - công nghệ ngày càng đóng góp nhiều vào giá trị gia tăng của sản phẩm hàng hóa.
Nhờ ứng dụng khoa học và công nghệ đã thúc đẩy công nghiệp Việt Nam tăng trưởng cả về chất lượng và giá trị sản xuất
Tốc độ tăng năng suất lao động bình quân giai đoạn 2016 - 2020 là 5,8%/năm (cao hơn mức 4,3%/năm của giai đoạn 2011 - 2015). Tỷ trọng giá trị xuất khẩu sản phẩm công nghệ cao trong tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa tăng từ 19% năm 2010 lên khoảng 50% năm 2020. Chỉ số đổi mới sáng tạo của Việt Nam trong những năm gần đây liên tục tăng vượt bậc, năm 2020 xếp thứ 42/131 quốc gia, dẫn đầu nhóm quốc gia có cùng mức thu nhập và đứng thứ 3 trong khu vực Đông Nam Á (sau Xin-ga-po và Ma-lai-xi-a).
Hệ thống các tổ chức khoa học - công nghệ phát triển mạnh, đội ngũ nhân lực khoa học - công nghệ phát triển cả về số lượng và chất lượng với khoảng 72.990 cán bộ nghiên cứu tương đương toàn thời gian (đạt 7,6 người/vạn dân); trong đó, có nhiều nhà khoa học uy tín, được thế giới công nhận. Hệ thống sở hữu trí tuệ và tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng ngày càng hoàn thiện, góp phần khuyến khích hoạt động nghiên cứu sáng tạo trong nước, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, nâng cao chất lượng, khả năng cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa.
Hoạt động khoa học - công nghệ liên tục đổi mới, tham gia ngày càng hiệu quả vào các khâu trong quá trình sản xuất của các ngành, lĩnh vực:
Trong lĩnh vực nông nghiệp: khoa học - công nghệ đóng góp trên 30% giá trị gia tăng của ngành và 38% trong sản xuất giống cây trồng, vật nuôi, góp phần đưa Việt Nam vào nhóm các nước xuất khẩu hàng đầu thế giới về gạo, cà-phê, hồ tiêu, cao su,...
Trong lĩnh vực bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cộng đồng: nhiều công nghệ và kỹ thuật tiên tiến đã được áp dụng trong chẩn đoán và điều trị, giúp nâng cao chất lượng dịch vụ khám, chữa bệnh, giảm chi phí cho người dân và xã hội. Dù là nước đang phát triển, nhưng Việt Nam đã nằm trong tốp 3 khu vực Đông Nam Á và 43 nước trên thế giới tự sản xuất được vắc-xin, rất thành công trong công tác phòng ngừa và thanh toán các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm; làm chủ được các kỹ thuật và công nghệ y học hiện đại ở trình độ cao như ghép tạng và đa tạng,..Những tiến bộ rất đáng kể của y học Việt Nam, không chỉ mang lại cuộc sống và niềm vui cho cả ngàn bệnh nhân mà còn rút ngắn khoảng cách phát triển so với nền y học thế giới. Việt Nam cũng là quốc gia nghiên cứu, sản xuất được nhiều loại vắc xin phòng các bệnh hiểm nghèo, như: vaccine lao, bạch hầu, ho gà, uốn ván, sởi, bại liệt, viêm gan B, viêm gan A, viêm não Nhật Bản B, tả, thương hàn, tiêu chảy do Rota virus…
Trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh: khoa học - công nghệ đã góp phần thiết kế, chế tạo mới và cải tiến được nhiều loại vũ khí, trang thiết bị kỹ thuật công nghệ cao; xây dựng được các hệ thống giám sát và kiểm soát an toàn, an ninh thông tin trên không gian mạng; góp phần bảo vệ vững chắc toàn vẹn lãnh thổ quốc gia và đảm bảo an ninh, trật tự, an toàn xã hội mang lại cuộc sống bình yên cho nhân dân.
Những kết quả nghiên cứu của lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn: đã góp phần quan trọng trong việc cung cấp luận cứ khoa học cho việc hoạch định đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước; khẳng định lịch sử hình thành và phát triển dân tộc, bảo tồn các giá trị và bản sắc văn hóa Việt Nam.
Những chỉ số nêu trên chứng minh rằng nền kinh tế Việt Nam đang có sự chuyển dịch về mô hình tăng trưởng và sự thăng tiến cao hơn về chuỗi giá trị. Qua đó, có thể khẳng định rằng khoa học công nghệ có nhiều tiến bộ, đạt được những thành tựu quan trọng, đóng góp đáng kể cho tăng trưởng và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Tổ chức sở hữu trí tuệ Thế giới (WIPO) đánh giá, trong những năm gần đây, Việt Nam luôn tăng hạng trong xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu, dẫn đầu nhóm quốc gia có thu nhập trung bình thấp.
Tác giả:
Nguyễn Nhật Hòa
BÀI LIÊN QUAN:
Dự thảo quy định chính sách hỗ trợ đối với người hoạt động không chuyên trách ( Ngày đăng: 16:32 | 30/05 )Kịp thời ban hành chính sách hỗ trợ khi thực hiện chủ trương kết thúc sử dụng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã là nội dung được các địa phương, đại biểu Quốc hội kiến nghị trong thời gian qua, kể từ sau khi có chủ trương, kết luận của Trung ương. Sau thời gian tổng hợp đề xuất từ các địa phương, mới đây Bộ Nội vụ đã có dự thảo Tờ trình và dự thảo Nghị định quy định về chính sách tinh giản biên chế (thay thế Nghị định 29/2023/NĐ-CP). Trong các dự thảo này, cơ quan soạn thảo đã đề xuất chính sách cụ thể đối với đối tượng người hoạt động không chuyên trách (NHĐKCT) ở cấp xã và ở thôn, tổ dân phố.
Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền cấp xã ( Ngày đăng: 16:26 | 12/05 )Theo chương trình nghị sự, kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV sẽ thảo luận và thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi). Đây là vấn đề quan trọng, thu hút sự quan tâm của cử tri cả nước về cơ cấu tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương hai cấp