Kịp thời ban hành chính sách hỗ trợ khi thực hiện chủ trương kết thúc sử dụng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã là nội dung được các địa phương, đại biểu Quốc hội kiến nghị trong thời gian qua, kể từ sau khi có chủ trương, kết luận của Trung ương. Sau thời gian tổng hợp đề xuất từ các địa phương, mới đây Bộ Nội vụ đã có dự thảo Tờ trình và dự thảo Nghị định quy định về chính sách tinh giản biên chế (thay thế Nghị định 29/2023/NĐ-CP). Trong các dự thảo này, cơ quan soạn thảo đã đề xuất chính sách cụ thể đối với đối tượng người hoạt động không chuyên trách (NHĐKCT) ở cấp xã và ở thôn, tổ dân phố.
Hỗ trợ theo quá trình công tác
Tại Điều 9 dự thảo Nghị định quy định về chính sách đối với NHĐKCT ở cấp xã nghỉ ngay khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Cơ quan soạn thảo đề nghị kế thừa cách thiết kế chính sách quy định tại Nghị định số 29/2023/NĐ-CP và Nghị định số 178/2024/NĐ-CP, nghĩa là chính sách hỗ trợ đối với người chưa đến tuổi nghỉ hưu được tính theo quá trình công tác và được hưởng đồng thời 04 chế độ.
Một là, chính sách trợ cấp do nghỉ ngay. Dự thảo Nghị định đề nghị quy định trợ cấp một lần do nghỉ ngay được tính trên cơ sở thời gian còn lại so với tuổi nghỉ hưu đối với những người đã có thời gian công tác đóng BHXH bắt buộc từ đủ 05 năm trở lên, còn những người có thời gian công tác đóng BHXH bắt buộc dưới 05 năm thì trợ cấp nghỉ ngay tính trên số năm công tác có đóng BHXH bắt buộc (tương tự như cách thiết kế chính sách nghỉ sớm quy định tại Nghị định số 178/2024/NĐ-CP).
Cụ thể: (i) dưới 05 năm công tác có đóng BHXH bắt buộc thì hưởng trợ cấp một lần bằng 0,8 lần mức phụ cấp hàng tháng hiện hưởng nhân với số tháng công tác có đóng BHXH bắt buộc. (ii) từ đủ 05 năm công tác có đóng BHXH bắt buộc trở lên và còn từ 05 năm trở xuống đến tuổi nghỉ hưu thì hưởng trợ cấp một lần bằng 0,8 lần mức phụ cấp hàng tháng hiện hưởng nhân với số tháng nghỉ sớm so với tuổi nghỉ hưu. (iii) từ đủ 05 năm công tác có đóng BHXH bắt buộc trở lên và còn từ đủ 05 năm trở lên đến tuổi nghỉ hưu thì được hưởng trợ cấp một lần bằng 0,8 lần mức phụ cấp hàng tháng hiện hưởng nhân với 60 tháng.
Hai là, được hưởng trợ cấp bằng 1,5 lần mức phụ cấp hàng tháng hiện hưởng cho mỗi năm công tác có đóng BHXH bắt buộc. Ba là, được trợ cấp 03 tháng phụ cấp hàng tháng hiện hưởng để tìm việc làm. Và thứ tư là được bảo lưu thời gian đóng BHXH bắt buộc hoặc hưởng BHXH một lần theo quy định của pháp luật về BHXH.
Trường hợp NHĐKCT kiêm nhiệm các chức danh khác thì phụ cấp hằng tháng để tính trợ cấp là phụ cấp hằng tháng của chức danh hiện hưởng (không tính phụ cấp của chức danh kiêm nhiệm).
Thêm chính sách mới
Khoản 2 Điều 9 dự thảo Nghị định cũng đề cập chính sách đối với trường hợp cán bộ, công chức cấp xã do sắp xếp đơn vị hành chính cấp xã giai đoạn 2023-2025 nên được bố trí sang làm NHĐKCT cấp xã. Theo đó, trường hợp này vẫn được hưởng các chế độ như quy định nêu trên nhưng tiền lương tháng hiện hưởng để tính trợ cấp là tiền lương tháng liền kề của chức danh cán bộ, công chức cấp xã trước khi được bố trí sang làm NHĐKCT ở cấp xã.
Khoản 3 Điều 9 dự thảo Nghị định quy định chính sách trợ cấp một lần đối với NHĐKCT ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố đã đủ tuổi nghỉ hưu hoặc đang hưởng chế độ hưu trí, chế độ mất sức lao động. So với Nghị định số 29/2023/NĐ-CP thì đây là chính sách mới, nội dung chính sách được thiết kế tương tự chính sách đối với người đã quá tuổi nghỉ hưu nhưng tiếp tục công tác phải nghỉ ngay quy định tại Nghị định số 178/2024/NĐ-CP nhưng mức trợ cấp thấp hơn. Cụ thể “người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại Phụ lục I, Phụ lục II ban hành kèm theo Nghị định 135/2020/NĐ-CP hoặc đang hưởng chế độ hưu trí, chế độ mất sức lao động khi nghỉ ngay được hưởng trợ cấp một lần bằng 15 tháng phụ cấp hàng tháng hiện hưởng” (bằng 1/2 mức trợ cấp của Nghị định số 178/2024/NĐ-CP).
Bỏ quy định cấp tỉnh hỗ trợ thêm
Điều 10 dự thảo Nghị định đề cập chính sách đối với NHĐKCT ở thôn, tổ dân phố nghỉ ngay kể từ khi có quyết định sắp xếp của cấp có thẩm quyền. Theo đó, đối với người chưa đến tuổi nghỉ hưu, được hưởng các chế độ tương tự như NHĐKCT ở cấp. Tuy nhiên, do NHĐKCT ở thôn, tổ dân phố không thuộc đối tượng đóng BHXH bắt buộc nên thời gian công tác để tính trợ cấp đối với các trường hợp này được tính bao gồm: (i) thời gian công tác có đóng BHXH bắt buộc; (ii) thời gian làm việc ở chức danh NHĐKCT ở thôn, tổ dân phố (không đóng BHXH bắt buộc).
Đối với NHĐKCT ở thôn, tổ dân phố đã đủ tuổi nghỉ hưu hoặc đang hưởng chế độ hưu trí, chế độ mất sức lao động, được hưởng trợ cấp một lần bằng 15 tháng phụ cấp hàng tháng hiện hưởng.
Về các nguyên tắc tinh giản biên chế, Điều 3 dự thảo Nghị định kế thừa các quy định hiện hành của Nghị định 29/2023/NĐ-CP, trong đó có nội dung “Đối tượng tinh giản biên chế đều được bầu cử, tuyển dụng lại vào các cơ quan, tổ chức, đơn vị hưởng lương từ ngân sách nhà nước trong thời gian 60 tháng kể từ ngày thực hiện tinh giản biên chế thì phải hoàn trả lại số tiền trợ cấp đã nhận cho cơ quan, tổ chức, đơn vị đã chi trả”. Đồng thời, bỏ quy định “Trên cơ sở cân đối ngân sách địa phương, trình Hội đồng nhân dân cùng cấp ban hành chính sách hỗ trợ thêm đối với đối tượng tinh giản biên chế” (Điểm g khoản 1 Điều 14 Nghị định số 29/2023/NĐ-CP) để thực hiện thống nhất như quy định tại Nghị định số 178/2024/NĐ-CP.
Điều 17 dự thảo Nghị định cũng cho phép áp dụng chính sách hỗ trợ đối với người làm việc trong chỉ tiêu biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước tại các Hội quần chính do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ trong các trường hợp như dôi dư do rà soát, sắp xếp lại tổ chức bộ máy, nhân sự; trong năm trước liền kề hoặc trong năm thực hiện xét tinh giản biên chế xấp loại chất lượng ở mức không hoàn thành nhiệm vụ.