Ngày 24/5/2025 Bộ Nội vụ có văn bản đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương góp ý dự thảo Tờ trình, dự thảo Nghị định của Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp xã. Dự thảo Nghị định được xây dựng với mục tiêu hoàn thiện khung pháp lý để sắp xếp các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp xã theo chủ trương, định hướng trong Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư nhằm chuyển đổi mô hình tổ chức CQĐP từ 03 cấp như hiện nay (cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã) thành mô hình tổ chức CQĐP 02 cấp (cấp tỉnh, cấp xã), bảo đảm tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và sự thống nhất, thông suốt của nền hành chính nhà nước từ Trung ương đến cấp xã.
Thay đổi quy định về cơ cấu tổ chức sở
Dự thảo Nghị định gồm có 05 Chương, 25 Điều, cơ bản kế thừa các nội dung quy định từ Điều 1 đến Điều 10 và từ Điều 17 đến Điều 22 và Điều 25 Nghị định số 45/2025/NĐ-CP, tại các Điều này cơ quan chủ trì soạn thảo đã rà soát thay đổi cụm từ “Ủy ban nhân dân cấp huyện” đang được quy định tại Nghị định số 45/2025/NĐ-CP thành “Ủy ban nhân dân cấp xã”. Đồng thời bỏ quy định về thanh tra sở, thanh tra huyện bảo đảm phù hợp với Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 và Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tổ chức lại hệ thống thanh tra.
Đối với cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cơ quan soạn thảo đề xuất để phù hợp quy mô tổ chức, phạm vi quản lý theo địa bàn (diện tích tự nhiên, dân số, phạm vi quản lý…) của các địa phương khi thực hiện chủ trương sắp xếp ĐVHC và tổ chức CQĐP 02 cấp đã lớn hơn rất nhiều so với trước đây, cần sửa đổi quy định số lượng cấp phó của sở, của phòng chuyên môn thuộc sở và tiêu chí biên chế tối thiểu khi thành lập phòng.
Cụ thể, Dự thảo Nghị định đề xuất quy định bình quân mỗi sở bố trí 04 phó giám đốc, tăng 01 so với quy định tại Nghị định số 45/2025/NĐ-CP. Riêng thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, ngoài tổng số lượng phó giám đốc sở theo quy định tính bình quân chung thì thành phố Hà Nội được tăng thêm không quá 10 và Thành phố Hồ Chí Minh được tăng thêm không quá 15.
Tiêu chí xác định số lượng cấp phó của phòng chuyên môn và tiêu chí biên chế tối thiểu khi thành lập phòng chuyên môn thuộc sở cũng thay đổi so với hiện hành. Biên chế tối thiểu khi thành lập phòng chuyên môn, nghiệp vụ thuộc sở là 07 biên chế công chức, thay vì phân thành 03 nhóm – tối thiểu 7 biên chế (đối với Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh), tối thiểu 6 (đối với tỉnh loại I) và tối thiểu 5 (đối với tỉnh loại II, II) như quy định hiện hành. Số lượng phó trưởng phòng chuyên môn, nghiệp vụ thuộc sở được bố trí theo số biên chế công chức, phòng dưới 10 biên chế được bố trí 01 phó trưởng phòng; từ 10 đến 14 biên chế được bố trí không quá 02 phó trưởng phòng; từ 15 biên chế trở lên được bố trí không quá 03 phó trưởng phòng.
Dự thảo Nghị định đề cập thẩm quyền UBND cấp tỉnh trong quyết định cơ cấu tổ chức, số lượng phó giám đốc của từng sở phù hợp với yêu cầu quản lý nhà nước về ngành, lĩnh vực ở địa phương và các tiêu chí quy định tại Nghị định.
Tăng cường phân cấp cho địa phương
Dự thảo Nghị định quy định cấp xã có 03 phòng chuyên môn và tương đương, gồm: (1) Văn phòng HĐND và UBND; (2) Phòng Kinh tế (đối với xã, đặc khu) hoặc Phòng Kinh tế, Hạ tầng và Đô thị (đối với phường và đặc khu Phú Quốc); (3) Phòng Văn hóa – Xã hội. Đồng thời có quy định tiêu chí để chính quyền địa phương quyết định thành lập hoặc không thành lập thêm 01 phòng chuyên môn. Tiêu chí để được thành lập thêm 01 phòng chuyên môn là các xã, phường, đặc khu có quy mô dân số trên 60.000 người. Theo cơ quan soạn thảo, việc lấy quy mô dân số làm tiêu chí để thành lập thêm 01 phòng chuyên môn xuất phát từ nhiệm vụ của cấp xã tập trung vào giải quyết các thủ tục và phục vụ nhu cầu thiết yếu của người dân.
Theo định hướng tăng cường phân cấp, dự thảo Nghị định phân cấp cho UBND cấp xã quy đinh cụ thể chức năng của từng phòng chuyên môn và tương đương. Căn cứ các tiêu chí về quy mô dân số, diện tích tự nhiên, điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và các yếu tố đặc thù của từng loại đơn vị hành chính ở nông thôn, đô thị, hải đảo, UBND xã được tổ chức các cơ quan chuyên môn hoặc bố trí các chức danh công chức chuyên môn để tham mưu, giúp UBND cấp xã về ngành, lĩnh vực ở địa bàn cấp xã theo quy định. Trường hợp không thành lập phòng chuyên môn thuộc UBND cấp xã thì số lượng chức danh công chức cấp xã được bố trí tối đa 40 biên chế công chức theo vị trí việc làm thực hiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của đơn vị hành chính cấp xã.
Dự thảo Nghị định phân cấp cho chính quyền địa phương cấp tỉnh quyết định số lượng biên chế công chức tại các đơn vị hành chính cấp xã trong tổng số biên chế được cấp có thẩm quyền giao phù hợp với đặc điểm, điều kiện tại địa phương.
Về cơ cấu tổ chức, Điều 13 dự thảo Nghị định quy định “mỗi phòng được bố trí 01 công chức lãnh đạo, quản lý chuyên trách. Trường hợp Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã kiêm Trưởng phòng thì phòng được bố trí 01 Phó Trưởng phòng”. Phòng chuyên môn thuộc UBND cấp xã làm việc theo chế độ thủ trưởng và theo Quy chế làm việc của UBND cấp xã; bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ; trưởng phòng do Chủ tịch UBND cấp xã bổ nhiệm.
Quy định về chức năng, nhiệm vụ các phòng chuyên môn được tổ chức ở cấp xã được dự thảo theo hướng quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, liên thông trong quản lý nhà nước đối với ngành, lĩnh vực và phù hợp với đặc điểm, tình hình thực tế của địa phương, bảo đảm tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả.
Theo dự kiến sau quá trình lấy ý kiến, Bộ Nội vụ sẽ tiếp tục hoàn thiện trình Bộ Tư pháp thẩm định và trình Chính phủ ban hành theo thẩm quyền ngay sau khi Dự án Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) được Quốc hội thông qua, tạo cơ sở pháp lý địa phương ban hành các quyết định quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, cấp xã theo thẩm quyền.