Chuyển đổi số - Con đường tất yếu để phát triển
Bài 2: Những nội dung cơ bản của chuyển đổi số quốc gia
Hiện nay, chuyển đổi số đã và đang trở thành động lực lớn nhất cho sự phát triển mọi mặt của doanh nghiệp, địa phương, quốc gia. Chuyển đổi số tạo ra sự thay đổi mang tính tổng thể và toàn diện từ chính phủ đến các địa phương, đến từng doanh nghiệp, từng tổ chức, người dân, trong mọi lĩnh vực. Để thực hiện thành công, cần nhận diện những vấn đề cơ bản, một số nhân tố chủ yếu tác động đến quá trình chuyển đối số.
Những nội dung cơ bản
Có thể xem quá trình chuyển đổi số quốc gia là một quá trình xây dựng chính phủ số, kinh tế số và xã hội số.
Chính phủ số là chính phủ đưa toàn bộ hoạt động lên môi trường số, không chỉ nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, mà còn đổi mới mô hình hoạt động, thay đổi cách thức cung cấp dịch vụ dựa trên công nghệ số và dữ liệu; nhằm cung cấp dịch vụ chất lượng hơn, đưa ra quyết định kịp thời hơn, ban hành chính sách tốt hơn, sử dụng nguồn lực tối ưu hơn, kiến tạo, dẫn dắt chuyển đổi số quốc gia, đồng thời giải quyết hiệu quả các vấn đề lớn trong sự phát triển, quản lý kinh tế - xã hội. Chính phủ số không chỉ đảm bảo tính hiệu quả, minh bạch và công khai trong hoạt động, mà còn hạn chế những vấn đề nghiêm trọng như tham nhũng và lạm quyền.
Kinh tế số (Digital Economy) là một nền kinh tế duy trì và phát triển không ngừng dựa trên công nghệ số hiện đại. Kinh tế số còn được gọi là kinh tế Internet (Internet Economy), kinh tế mới (New Economy) hay kinh tế mạng (Web Economy). Kinh tế số là toàn bộ hoạt động kinh tế dựa trên nền tảng số, sử dụng công nghệ số cùng dữ liệu để tạo ra mô hình hợp tác, kinh doanh kiểu mới, phù hợp với xu thế phát triển của công nghệ hiện đại. Kinh tế số bao gồm tất cả các lĩnh vực và nền kinh tế như công nghiệp, nông nghiệp, sản xuất, dịch vụ, phân phối, logistics, giao thông vận tải,...Trong kinh tế số, dữ liệu trở thành một nguồn lực quan trọng được sử dụng để đưa ra quyết định chiến lược, dự đoán xu hướng thị trường và cải thiện hiệu suất kinh doanh. Kinh tế số tạo ra khả năng kết nối toàn cầu: sự phổ biến của internet và công nghệ thông tin giúp kết nối doanh nghiệp và người tiêu dùng trên khắp thế giới. Từ đó mở ra cơ hội mới cho mọi quốc gia và doanh nghiệp tham gia vào thị trường quốc tế, có mô hình kinh doanh linh hoạt hơn rất nhiều so với mô hình truyền thống.
Mục tiêu của chuyển đổi số quốc gia
Cuối cùng là xã hội số, xét theo nghĩa rộng, là bao trùm lên mọi hoạt động của con người. Động lực chính của xã hội số là công nghệ số, dựa trên sự tăng trưởng thông tin, dữ liệu một cách nhanh chóng, làm thay đổi mọi khía cạnh của tổ chức xã hội, từ chính phủ, kinh tế cho tới người dân. Theo nghĩa hẹp, xã hội số bao gồm công dân số và văn hóa số. Công dân số là những người có khả năng sử dụng công nghệ số để học tập, làm việc và tham gia các hoạt động xã hội. Văn hóa số là những giá trị, chuẩn mực, hành vi được hình thành trong xã hội số. Xã hội số là sự thay đổi toàn diện về cách thức tương tác, kết nối xã hội từ phương thức truyền thống sang kết nối số hóa ở hầu hết mọi lĩnh vực và đối tượng có nhu cầu được số hóa, trong đời sống xã hội thông qua hạ tầng công nghệ – kỹ thuật số phát triển mạnh mẽ, phù hợp với xu thế thế giới. Theo nghĩa này, xã hội số, cùng với chính phủ số và kinh tế số tạo thành ba trụ cột của một quốc gia số.
Những nhân tố chủ yếu tác động đến quá trình chuyển đổi số
Thực tế cho thấy, chuyển đổi số đã dần trở thành xu thế không thể đảo ngược, mở ra cho mỗi quốc gia, mỗi nền kinh tế, mỗi tổ chức, mỗi cá nhân cơ hội phát triển chưa từng có, gắn với đó là những thách thức và yêu cầu phải tự điều chỉnh. Chuyển đổi số không chỉ là chuyển đổi công nghệ mà quan trọng hơn là chuyển đổi về tư duy thiết kế và nội dung chính sách ở cả tầm vĩ mô và vi mô. Chuyển đổi số là một quá trình lâu dài, phức tạp, thực hiện trong nhiều năm, bao gồm nhiều bước. Để quá trình chuyển đổi số thành công, cần quan tâm đến một số yếu tố sau:
Trước hết, phải chuyển đổi nhận thức (nhận thức số), đây là yếu tố đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi số; muốn chuyển đổi số, phải chuyển đổi nhận thức. Mỗi người, từ lãnh đạo các cấp và người dân cần cảm nhận, thấy rõ, nhận thức rõ về vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của chuyển đổi số trước khi có hành động cụ thể để thực hiện. Chúng ta đang sống trong thời kỳ mà chuyển đổi số là xu thế tất yếu; nhiều cơ quan nhà nước, tổ chức, cá nhân đã và đang tham gia vào quá trình chuyển đổi số trên các lĩnh vực quản lý, giáo dục, y tế, kinh tế… nhưng vẫn chưa ý thức được những gì đang diễn ra chính là biểu hiện của thực hiện chuyển đổi số. Chìa khóa để đẩy nhanh sự chuyển đổi nhận thức nằm ở trong “nhận thức”, trách nhiệm nêu gương trước hết là của người đứng đầu.
Thứ hai, cần phát triển hạ tầng số, nền tảng số: là tập hợp các cơ sở vật chất, công nghệ phục vụ cho việc thu thập, truyền tải, lưu trữ, quản lý và xử lý dữ liệu trong môi trường số. Đây là nền tảng quan trọng quyết định sự thành công của các hoạt động chuyển đổi số, từ chính phủ số, kinh tế số, đến xã hội số. Các thành phần chính của hạ tầng kỹ thuật số bao gồm: hạ tầng viễn thông, hạ tầng trung tâm dữ liệu, hạ tầng điện toán đám mây, hạ tầng Internet vạn vật (IoT), hạ tầng an ninh mạng, hạ tầng nền tảng số (Digital Platforms), hạ tầng phần cứng và mạng lưới kết nối. Đây là nền móng vững chắc để các ứng dụng và dịch vụ số có thể hoạt động hiệu quả, an toàn và bền vững. Tầm quan trọng của hạ tầng số được khẳng định trong Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng :“Xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại cả về kinh tế và xã hội; chú trọng phát triển hạ tầng thông tin, viễn thông, tạo nền tảng chuyển đổi số quốc gia, từng bước phát triển kinh tế số, xã hội số”. Trong quá trình triển khai thực hiện chuyển đổi số, hạ tầng số phải được quan tâm, ưu tiên đầu tư sớm đảm bảo sự đồng bộ, hiện đại.
Dữ liệu dân cư đóng vai trò quan trọng trong chuyển đổi số quốc gia
Đồng thời, cần xây dựng, phát triển dữ liệu số. Nếu không có dữ liệu số, sẽ không thể xác định mô hình hoạt động số và tiến hành chuyển đổi số. Dữ liệu số chính là động lực, là dòng nguyên liệu để vận hành hiệu quả các nền tảng số, là đầu vào nhưng cũng là kết quả vận hành đầu ra của các nền tảng số trong thực tế. Cùng với đó cần phát triển ứng dụng số hóa. Sự biểu hiện cụ thể của quá trình chuyển đổi số ở mỗi lĩnh vực chính là việc xác định mô hình chuyển đổi, lựa chọn các ứng dụng số (các phần mềm, dịch vụ CNTT, công cụ hỗ trợ…) để tổ chức hoạt số dựa trên các yếu tố hạ tầng số, nền tảng số, nguồn dữ liệu số, cơ sở pháp lý, đảm bảo an toàn, anh ninh thông tin, nguồn nhân lực…Việc phát triển ứng dụng số - hoạt động số cần được quan tâm triển khai thực hiện trên cả 3 trụ cột: chính quyền số, kinh tế số và xã hội số. Trong đó, tập trung ưu tiên cho phát triển các ứng dụng số hóa trong hoạt động của chính quyền để đẩy nhanh tiến trình xây dựng chính quyền điện tử hướng tới chính quyền số ở các địa phương.
Ngoài những vấn đề cơ bản nêu trên, để công cuộc chuyển đổi số thành công còn phụ thuộc vào các yếu tố: hoàn thiện cơ sở pháp lý, nguồn lực đầu tư cho chuyển đổi số; đảm bảo an toàn và an ninh thông tin; đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, xây dựng, hình thành văn hóa số…