Đánh giá kết quả 08 năm thực hiện chính sách tinh giản biên chế theo 03 Nghị định (NĐ 108 năm 2014, NĐ 113 năm 2018 và NĐ 143 năm 2020); đồng thời cụ thể hóa một số quy định của Đảng và Ủy ban Thường vụ Quốc hội có liên quan đến chính sách tinh giản biên chế, Bộ Nội vụ đã xây dựng dự thảo Nghị định “Quy định về tinh giản biên chế” lấy ý kiến các bộ, ngành và địa phương. Đáng chú ý, dự thảo Nghị định mới đã đề cập nhiều điểm mới so với trước đây như giảm 03 đối tượng tinh giản biên chế (Điều 2); bổ sung trường hợp tinh giản biên chế (Điều 4); sửa đổi quy định về độ tuổi nghỉ hưu trước tuổi (Điều 6) và bổ sung chính sách trợ cấp đối với cán bộ, công chức, viên chức dôi dư do sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã (Điều 9).

Thu hẹp đối tượng tinh giản biên chế

Trong dự thảo tờ trình gửi lấy ý kiến, Bộ Nội vụ đề nghị thu hẹp đối tượng tinh giản biên chế theo hưởng bỏ 03 đối tượng gồm: (1) Lao động hợp đồng không xác định thời hạn quy định tại Nghị định số 68/2000/NĐ-CP, lý do được đề cập là theo Kết luận số 40-KL/TW ngày 18/7/2022 của Bộ Chính trị về nâng cao hiệu qủa công tác quản lý biên chế của hệ thống chính trị giai đoạn 2022-2026 thì biên chế không bao gồm lao động hợp đồng; (2) Chủ tịch công ty, thành viên Hội đồng thành viên, Tổng giám đốc, Phó tổng giám đốc, Giám đốc, Phó giám đốc, Kế toán trưởng, kiểm soát viên trong các công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên do Nhà nước hoặc do tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội làm chủ sở hữu (không bao gồm Tổng giám đốc, phó tổng giám đốc, kế toán trưởng làm việc theo chế độ hợp đồng lao động) và (3) người làm việc trong biên chế được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao tại các hội. Theo lý giải của Bộ Nội vụ người làm việc tại các Hội không phải là công chức hay viên chức nên không thuộc đối tượng tinh giản biên chế. Do đó, dự thảo chỉ quy định đối tượng là cán bộ, công chức, viên chức được luân chuyển giữ các chức vụ chủ chốt tại các Hội được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ.

Đối với quy định về các trường hợp tinh giản biên chế, dự thảo cơ bản kế thừa quy định tại 03 Nghị định hiện nay. Đáng chú ý là đề xuất bổ sung trường hợp “cán bộ, công chức, viên chức trong thời gian bị kỷ luật một trong các hình thức khiển trách hoặc cảnh cáo, tự nguyện thực hiện tinh giản biên chế và được cơ quan, đơn vị trực tiếp quản lý đồng ý”. Việc đề nghị bổ sung trường hợp này theo Bộ Nội vụ là phù hợp chỉ đạo của Bộ Chính trị tại Thông báo số 20-KL/TW ngày 08/9/2022 của Bộ Chính trị về chủ trương bố trí công tác đối với cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý sau khi bị kỷ luật (trong đó có chủ trương cán bộ sau khi từ chức, miễn nhiệm, nếu xin tự nguyện nghỉ hưu trước tuổi hoặc xin nghỉ công tác thì cấp có thẩm quyền xem xét miễn nhiệm theo nguyện vọng).

Bên cạnh đó, trường hợp chưa đạt trình độ đào tạo tiêu chuẩn chuyên môn, nghiệp vụ quy định đối với vị trị việc làm đang đảm nhiệm, dự thảo đề nghị chỉ áp dụng quy định này đối với công chức, viên chức (không có cán bộ như quy định hiện nay) do trong Đề án nhân sự để giới thiệu bầu cử, phê chuẩn, bổ nhiệm nhân sự của mỗi nhiệm kỳ đã xác định rõ tiêu chuẩn, cơ cấu, số lượng và nhân sự cụ thể nên đề nghị không đặt vấn đề tinh giản biên chế đối với cán bộ chưa đạt chuẩn trình độ đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ.

Đối với chính sách về hưu trước tuổi, dự thảo giữ nguyên quy định về thời gian đóng bảo hiểm xã hội để hưởng chính sách về hưu trước tuổi và các chế độ về hưu trước tuổi chỉ sửa đổi về tuổi hưởng chính sách về hưu trước tuổi để bảo đảm phù hợp với quy định Bộ luật Lao động năm 2019, Nghị định số 135/2020/NĐ-CP và đảm bảo tương quan với tuổi bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử tại Kết luận số 08-KL/TW. Theo đó, cách tính tuổi nghỉ hưu trước tuổi được tính theo tuổi nghỉ hưu của cán bộ, công chức, viên chức theo quy định tại Phụ lục I, Phụ lục II Nghị định số 135/2020/NĐ-CP. Đồng thời, dự thảo cũng bổ sung chính sách về hưu trước tuổi đối với nữ cán bộ, công chức cấp xã có từ đủ 15 năm và dưới 20 năm đóng bảo hiểm xã hội và đủ tuổi đời hưởng chế độ hưu trí theo quy định của Nghị định số 135/2020/NĐ-CP.

Thêm chính sách trợ cấp đối với trường hợp dôi dư

Để thực hiện Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiếp tục thực hiện chủ trương, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã và ý kiến của Bộ Chính trị tại Kết luận số 48-KL/TW về việc cần ban hành chính sách đủ mạnh nhằm khuyến khích, hỗ trợ một cách thỏa đáng đối với cán bộ, công chức, viên chức dôi dư do sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã tự nguyện tinh giản biên chế ngay; dự thảo Nghị định cũng đề nghị bổ sung Điều 9 quy định về chính sách trợ cấp (ngoài các chính sách chung) đối với cán bộ, công chức, viên chức dôi dư do sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã nghỉ trong thời gian 06 tháng kể từ khi có quyết định sắp xếp của cơ quan có thẩm quyền.

Theo dự thảo lấy ý kiến, Bộ Nội vụ đề xuất 02 phương án có sự khác nhau về cách tính và phân tích ưu, nhược điểm của từng phương án. Đối với phương án 1, Bộ Nội vụ đề xuất cứ mỗi tháng nghỉ trước so với thời điểm kết thúc lộ trình giải quyết cán bộ, công chức, viên chức dôi dư theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền thì được hưởng trợ cấp bằng 1.800.000 đồng (bằng 01 tháng lương cơ sở áp dụng từ 01/7/2023). Ưu điểm của phương án này là ngoài chính sách tinh giản được hưởng thì mỗi người được thêm một mức trợ cấp bằng nhau. Nếu lộ trình giải quyết dôi dư là 05 năm thì tối đa mỗi người được hưởng thêm mức trợ cấp là 108 triệu đồng. Tuy nhiên phương án này có nhược điểm là mức trợ cấp chưa đủ lớn để khuyến khích đối tượng dôi dư nghỉ trước lộ trình giải quyết dôi dư của cơ quan có thẩm quyền. 

Phương án 2 được đề nghị cứ mỗi tháng nghỉ trước so với thời điểm kết thúc lộ trình giải quyết cán bộ, công chức, viên chức dôi dư theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền thì được hưởng trợ cấp bằng 1/2 tháng lương hiện hưởng. Theo tính toán, nếu lộ trình giải quyết dôi dư là 05 năm và hệ số lương trung bình là 4,65 thì trung bình mỗi người được hưởng trợ cấp khoảng 251 triệu đồng. Mức trợ cấp này có ưu điểm là khuyến khích được đối tượng tinh giản biên chế nghỉ trước thời điểm kết thúc lộ trình sắp xếp. Tuy nhiên có nhược điểm là ngân sách sẽ chi trợ cấp cho đối tượng này lớn; đồng thời, mỗi người sẽ có mức trợ cấp khác nhau dẫn đến có sự so sánh giữa các đối tượng.